Pula yenyinyani, Hakuna muunda mwa Kapilivi

Mubihi ki Simon Liseli

Buñata bwa libaka ze swala mezi mwa mutulo upa  wa Naha Angola, mbowela wa Democratic Republic ya Congo yona (DRC) nikwa mutulo wiko wa Naha Zambia ze sululela mezi mwa nuka ya Lyambai ili kutisa muunda mwa Sikiliti sa Kapilivi, lina ni mezi ama nyinyani silimo se ka libaka la pula ye ne sika nela ahulu.

Hana bulela kuba  Liito la Kapilivi, Muina sipula wa Katengo ka Sikiliti sa Kapilivi yo hape ali yena Nduna wa silalanda sa Kabbe Mutompehi Raphael Mbala naize buino bwa muunda silimo se bumwa mayemo sakata haku bapanywa ni bwa lilimo za kwa mulaho.

Kuya ka Mutompehi Mbala, kupahama kwa mezi mwa nuka ya Liambai kuzamaya ka bunya kabaka la muunda o munyinyani o pumahanyize libaka za muunda za Bulozi Wiko wa naha Zambia.

Maemo a mezi akalile kunanuha mwa kweli ya Lyatamani haina ni mazazi a mashumi a malalu silimo se mwa sibaka sesi bizwa Chabuma mwa hala miseto ya Naha Zambia ni Angola mi lipiho ze zwelela Lukulu lisupeza kukutela fafasi kwa mezi ni kupahama hanyinyani kwa Senanga kukala yona kweli ye ya Lungu haina ni mazazi a silela ni haina ni mazazi a supa.

“Mwa nuka ya Lyambai kusupeza kuli mezi a sweli kunanuha nanyinyani mi likakalezo li supeza kuli mwa kweli ya Kandao mezi aka loba mi haiba kusabi ni kunela kwa pula hakuna mezi aka pahama hape” kwa bulela bo Mutompehi Mbala.

Maemo a mezi ya Lyambai mwa nako ya cwale a swanela fa butelele bobu fita fa 5.50 mi mwa nako ya cwale afa butelele bobu likana 5.81 metres mi likakalezo litalimezi kupahama koku likana butelele bwa 6 metres ni kufitelela kono habuna kufata fa 7m. “Mi haiba kuba cwalo, butelele bo bukaba bona bobu nyinyani ni kufiteleza kuzwa Silimo sa 2006” a talusa.

Kubapanywa kwa butelele bwa mezi mwa nuka ya Lyambai mwa lilimo ze felile ne ku bihilwe sina cwana, cwale – cwale ki 5.81m mi maemo sakata a nuka ya Lyambai haku sina muunda a yemanga fa 5.50m.

Mwa Silimo sa 2006 butelele bobu feleleza ne buyemi fa 5.37m, Silimo sa 2007 sona ne ali fa 7,26m kubapanywa ni silimo sa 2008 foo butelele nebu kutezi fafasi ili 6.11m, Silimo sa 2009 maemo a ekeza kuyo yema fa 7, 95 m, Sa 2010 ne a kutezi mwa mulaho nyana fa 7.37m mi silimo sesi felile maemo ne ali fa 6.91m.

“Kwanu lu talimananga ahulu ni muunda haiba libaka ze swala mezi litezi kufiteleza ni kukala ku mata sina haku ezahalanga cwalo mwa nako ye kuna ni pula ye ñata mi haku sina pula ye ñata halu koni ku ikalelwa muunda,” a manulula.

Mwa Silimo sa 2008 batu ba mwa libaka ze tiba neba sika tutiswa sina hane kusina pula yeñata mi mwa nako ya cwale ki baba sikai feela base batutezi mwa libaka za Likolo zeli fa ñambamu mi Sikolo feela si lisiñwi sesi mwa butata mwa nako ye kisa Nankuntwe Combined kono hakuna tuso yese filwe sina Likolo hase liatumezi kukwala mwa pumulo ya kalulo ya pili.

“Ni akaleza kuli Likolo halibe likwaluzi sinca mezi se akabe a kutezi mwa mulaho mi hakuna kuba ni tusa ya kuba tutisa, ka kubulela feela miunda ye milalu ye luna ni bupaki bobu mwa mapampili ki Kandao ha ina ni mazazi a mashumi a mabeli ni a lobapeli (28 May) mwa lilimo ze felile kaufela ne lili mwa maemo sakata ili 5.50 m, butelele bobu fiteleza neli bwa busupa (7 m) ni butelele bobu fiteleza ahulu neli bwa 7.5 m” Muina sipula wa Kapilivi a tatulula.

A ekeza ku talusa kuli kambe mezi nese a fitile fa 5.50 m mwa kweli ya Yowa mwa Silimo batu baba pila mwa libaka ze tiba nebaka tutisezwanga kuze pahami mwa kweli ya Lungu silimo ni silimo sina butelele bwa mezi habu kona kufitanga fa 6.5m ni 7.5m ili buino bo buli maswe kwa batu baba pila mwa libaka ze tiba.

Bo Mutompehi Mbala ba talusize kuli masimu mwa libaka ze cwale ka Imukusi, Lisikili, Nsundwa, Ikaba, libaka zeñwi za Impalila, Kabulabula, Mbalasinte, Kasika, Ibilibinzi, Lusese ya kale, Kabbe ya kale, Masikili, Nakabolelwa ni libaka za Ngoma nese litibile mwa kweli ya Yowa silimo se.

“Libaka zeñwi zese niku taluselize zeo nese litibile mwa kweli ya Yowa kono hakuna sese siezizwe mwa nako ya cwale” a feleleza.