Ya Nangoloh ukupa ba Sipokola kupumbula litupu ze supa ze tondahala

Mubihi wa Koranta

Muyemeli ya yemela liswanelo za buntu mwa Namibia ukupa sipokola sa Namibia ku kona kutusa kupumbula litupu ze supa ze tondahala za sikwata sesi lwanela tukuluho ya Kapili yona Kapilivi Liberation Army ze pumbekilwe mwa musima ulimuńwi (mass grave) kwa matotaeti a Katima Mulilo.

 Mutompehi Phil Ya Nangoloh, ili yomuhulu wa Katengo kaka yemela liswanelo za buntu mwa Namibia (NamRights) utaluselize ba Koranta ya Liito la Kapilivi kuli ba sipokola sa Namibia balukela ku ungeka lipatisiso ze tiile ka litupu ze tondahala ni libita li lińwi la litupu za baba kulubelwa kuba sikwata sa babalwanela kupuma Sikiliti sa Kapilivi bao neba bulailwe ka situhu mwa nako ya taelo ya putako ( state of emergency )ya mueteleli wa naha wa sapili wa Namibia Dokota Sam Nujoma mwakweli ya Muyana 1999.

“Lukupa ahulu ba sipokola sa Namibia ku bata niku pumbula Libita lelituna le lili kwa matotaeti a Katima Mulilo, kisikamaňi  Nujoma hana laezi kuli batu ba bulaiwe ” a talusa.

Afa mamela hape kuli ” kińi haba patilwe mwa libita la musima ulimuńwi, yeo hakinto yelu komokisa luna, kona zelu bulelanga mi Muuso wa Namibia ulu talusezanga kuli ki mabulatwi (rumors)” kutatulusa Mutompehi Ya Nangoloh  yo hape na talusize kuli, mabita a mufuta wo hape nea fumanehile upa wa sikiliti sa Kavango mwa lilimo ze felile monekuna ni bana ba Namibia ba mashumi a malalu kaba ketalizoho (35) kubeya cwalo ni bayahi ba Naha Angola bane bali baipanguli ba UNITA kibane bakulubelwa kuli ki bane ba pumbekilwe mwateni.

Mwa lińolo lene liya ku Mueteleli wa katengo ka linaha ka sifapano sesi fubelu (International Committee of the Red Cross) (ICRC), Mutompehi Cornelio Sommaruga, kwa Geneva, Switzerland lenelizwa kubo Mutompehi Saviour Ndala Tutalife, babańwi ba baba mashumi a silela niba ketalizoho (65) ba balimwa tolongo ka muzeko wa kupuma Sikiliti sa Kapilivi  (baba nyazwa ba pili), neba patuluzi kuli bona nibabańwi bababeli ki lipaki (batamiwa kabona) kubeya yomuńwi paki yaliteni mwa Sikiliti sa Zambezi neba liteni fo mapokola ba silela ba Namibia (6)  , bao mabizo abona ha akoni kupatululelwa sicaba kono azibahala kwa Koranta ye (bao neba bulezwi ki paki), kuba babańwi baba liteni kwa taba ya muzeko wa Kapilivi , neba pumbekile ka simumu bafu mwa matotaeti a sicaba mwa Tolopo ya Katima Mulilo.

 Ba paka kuli ba ziba libita tuna le leli bulukile litupu ze supa zene pumbekilwe mwa kweli ya Sope hane ina ni mazazi a mashumi a mabeli (20 January) mwa silimo sa 2000.

“Kubo Mutompehi, batu babatatama neba bulailwe ni kupumbekiwa mwa libita lelituna lililińwi  mi batu bao neba bulailwe mwa Katima Mulilo – Kapilivi fo cwale limembala za mabasi a bona haba sika ziba koneba pumulisizwe.” Kubaleha lińolo.

Musha wa ńambekelo kalulo ya pili (Article 32) ya silimo sa 1977 yeo kuyona Namibia niyona I itengile mwa kukopana

ni linaha zeńwi kuli, mwa kalulo ya kubatisisa babatondaha ni baba timezi, linaha “li tamwa ka swanelo ya mabasi kuziba mabita abahabo”. Yeo nei bakanyizwe sinca ki Naha Namibia (Ottawa Treaty) ya kweli ya mbuwana hane ina ni mazazi a mashumi a malalu (30 June) silimo sa 1999.

Litupu ze supa ze tondahala ze pumbekilwe mwa libita lelisazibwi Kwa mabita a Katima Mulilo a zibahala ka Diary kiza bo Mutompehi Shadrick Chainda babazwa kwa silalo sa Chinywabuzyuni ili mwa Kaliyangile, Mutompehi Davis Chiziza babazwa kwa Makanga, Mutompehi Hansmayor Tungulu , Chinyabuzyuni , Mutompehi Herbert Muketela bamunzi wa Chingobeka ,  Mutompehi Obrien Mwahi, Batubaja , Mutompehi Bwendo Bernard babazwa mwa munzi wa Makusi ni bo  Mutompehi Martin Kabende ba silalo sa Chincimani.

“Kaufela bona bao baba supa ili limembala za kopano ya (UDP) United Democratic neba pumbekilwe kasamulaho aku bulaiwa ki limembala za silelezo za Muuso wa Namibia mwa kweli ya Muyana mwa silimo sa 1999” kwa manulula mutamiwa wa Kapilivi.

A ekeza hape kuli kuzwa silimo sa 1999 mwa kweli ya Muyana kufitela silimo sa 2000 mwa kweli ya Sope, litupu neli bulukilwe mwa lipumulelo la sipatela sesi tuna sa Katima Mulilo fo bo baba hulu ba sipatela bo Mutompehi Philemon Mubusisi Simasiku bao seba timezi kale neba lukuluzi litupu kuzwisiwa mwa sipatela niku litambeka mwa mazoho a mapokola baba itengile mwa muzeko wa Kapilivi.

 “Simbaya- mbaya sesi tuna sesi sebeliswa kwa kuyepa (excavator) ki sene si sebelisizwe kwaku yepa musima tuna wo moo litupu za balatiwa baluna ba Kapilivi neba nepezwi ka situhu niku pumbekiwa. Ku hanisizwe kueza kezo ya mufuta wani. Kana kuna ni babańwi baba pahami kufita khuta yetuna ya mulao ya lifasi yona ya I.H.L? haiba kuli Sadaam Husein na bulailwe bakeńisa likezo za bubulai zana eza kwa batu bama Kurdish ba Iraq, cwale kucwaňi kubale bane ba fitezi paata kubulaya kokusituhu mwa Kapilivi mwa kweli ya Muyana silimo sa 1999? Batu kaufela bane babulailwe mwa nako yani ki batu  ba Mafwe  ba Mulena Boniface Bwimo Bebi Mamili yo mwanako ya cwale upila kwa Denmark”.

 Mutamiwa wa Kapilivi ya bilaela a buza kuli “Ki mulatu kueza mafosisa a mufuta wani, kana kuna nibaba pahami kufita mulao wa Khuta yetuna ya lifasi yona IHL. Haiba kuli Sudaam Husein na eza cwalo kwa batu ba ma Kurdish mwa Iraq. Kacwalo kuba cwani kubale bane ba fitezi paata a kubulaya kokusituhu mwa Kapilivi, mwa kweli ya Muyana silimo sa 1999.” A talusa.

A zwelapili ku takusa kuli batu kaufela bane babulailwe mwa nako yani neli bana ba Mafwe ili ba Mulena  Bornface Bebi Mamili yo mwanako ya cwale u pila kwande a naha ili kwa Denmark.

Zeo ni ha lili cwalo, Mubakweli ku Mulauli wa sipokola yabona za sizwale mwa Sipokola sa Namibia Mutompehi Edwin Kangwatjivi na nitifalize kwa Koranta ya liito la Kapilivi  kuli litupu za batu kaufela bane babulailwe mwa ndwa ya Kapilivi neli pumbekilwe ki bahabo.

 Mutompehi  Kangwatjivi hape a hana likakalezo  “Halu zibi za libita la batu leo  (massgrave) mi halu koni ku pumbula mabita elusazibi … selu ziba feela ki batu bane ba tamilwe mwa tolongo mi neba pumbekilwe ki bahabo bona.” Kwa tatulula mubuleli wa sipokola.