Makululu a malalu mwa tolopo ya Katima Mulilo aka yahiwa fa maemo sakata

Mubihi ki Quinton Chimine

Katengo ka tolopo ya Katima Mulilo ka silikani niba kamaiso ya sikwama sa maliya mikwakwa ( Road Fund Administration) kungelela cwalo niba katengo ka mikwakwa yona Roads Authority neba kopani ni kulumalana kwa kuyahiwa hande kwa makululu atisa lukau , ili awo a patehile ahulu mi hape ao a kopanya tolopo ya Katima Mulilo kwa miseto ya linaha zemwi.

Makululu a butokwa aka yahilwa hande ki a cwale ka likululu la Sam Nujoma (Leo nelizibahala sa pili ka Malena) ili likululu leli telele mwa tolopo ya Katima Mulilo, Likululu la Hage Geingob (lene Lizibahala ka Imukusi) ili leli fita fahala tolopo ya Katima Mulilo ni lona lika yahiwa fa maemo sakata mane cwalo kubeya likululu la Lifasi ili leliliba kwa li ofisi za katengo ka tolopo ya Katima Mulilo, mi hape liyo kopana kwa likululu la Richard Kapelwa Kabajani mwa komponi ya Ngweze, ili leo ka nako ya cwale ba patehile kulona kuzwa silimo sesi felile sa 2022.

Ze neli bulezwi mwa mukopano wa babihi ba makande wone ungekilwe cwale cwale fa ili mo Yo muhulu wa katengo ka tolopo ya Katima Mulilo Mutompehi Raphael Liswaniso na bulezi kabutungi kuli katengo ka habo (KMTC) ne kafumani lule-lule lwa mali afita fa (N$12 million) kuzwelela kuba katengo ka kamaiso ya mali a mikwakwa mwa naha (RFA) mi mwahala lule-lule lwa madola (N$2.9 million) ne a sika sebeliswa kabaka la pizo yene babile niba likolo la masheleni kuamana ni poto ya buikalabeli bwa mali yene ezizwe.

“Ni bata kunitifaza kuyo muhulu wa katengo ka kamaiso ya sikwama sa mali a mikwakwa (RFA) kuli mali a taha kuluna ha beiwi mwa sikwama sa tolopo, kona kuli ne a kutile kuba RFA, mi kasa mulaho nelu filwe penenyana mwa masheleni ao ane lusebelisize mwa lilimo ze peli kuleka lisebeliso zene bonwi ki bayahi ba tolopo”Yo muhulu wa katengo ka tolopo a bulela.

Ze halili cwalo u ekelize kubulela kuli kuna ni makululu a patehile ahulu mwa tolopo ya Katima Mulilo a cwale ka likululu la Hage Geingob ili leo lipendilwe ka liswayo leli fubelu, ki likululu leli patehile ahulu lelinze lisinywa ki limbayambaya ze tuna hali isa libyana mwa lintolo ze mwa tolopo.

Ka kuya kabo mutompehi Liswaniso, katengo ka tolopo yahabo ka talimezi ahulu fa makululu a cwale ka Lifasi, Hage Geingob ni Sam Nujoma.

Mutompehi Liswaniso ukelize ni kusepisa kuli likululu la Lifasi lika beiwa litina  (interlocks), ka tuso kuzwelela kuba RFA kuungelela cwalo ni kalulonyana ya mali abana ni yona ba katengo ka tolopo ili kakulika ku kasha musebezi ku fita kwa mafelelezo.

Uzwezi pili ku talusa kuli mikwakwa ye pendilwe ka maswayo a mubala wa ndilu kiya naha mi mukwakwa o liba Mafuta kuzwelela likululu la Sam Nujoma uyalilwe fa maemo sakata mi ku sana ni likululu lelinwi leli fitela kwa mafelelezo a komponi ya Choto ili leo lizwelela kwa munzi wa Kambinda mi lin’olo seli n’olezwi kale ba katengo ka mikwakwa (RA) kukona kutusa kakuli ki likululu leli yo kopanya mukwakwa wa Chefuzwe.

“Libaka halu bilaela ka taba ye kikuli mukwakwa wa Chefuzwe ufita fahala komponi ya Dairy ni Cowboy me seubile ni mbundu ili yetisa manyando kubao bayahile kwa tuko ni mukwakwa” a hatelela.

Mutompehi Liswaniso uzwezi pili kubulela kuli katengo kaka bona za mikwakwa (RA) kakuya ka tumelano yene ba nyatezi ba swanezi kubeya yona mikwakwa ye fa linaneho za bona.

Mutompehi Ali Ipinge ili yo muhulu wa katengo, ka kamaiso ya mali a mikwakwa (RFA) uize katengo kahabo kabile sinotolo ni silikani ni katengo kaka bona za mikwakwa (RA) kuungelela cwalo ni katengo katolopo ya Katima Mulilo (KMTC) ka kuzwiseza pili kuba ba sebelisa makululu ali mwa tolopo ya Katima mulilo.

Ka kuya ka mutompehi Ipinge, ubulezi kuli lilimo ze talu ze felile neku bile ni pizo mwa tolopo ya Katima Mulilo mwa libaka ze swana inge bo Choto, RFA ni RA neba lumalani fa butokwa bwa bao ba sebelisa mikwakwa yeo.

“ Ni hupula kuli ka swalisano yeo mwahala katengo ka RA, RFA ni KMTC I swanezwi kulumalana fa mikwakwa ye ekelizwe fa linaneho kuba ba sebelisa ona mikwakwa ye mane cwalo ni kwa bayahi baba zwelela mwa libaka ze siyani siyani mi wo kona mukwa wa swalisano wolu lumela kuli uka ekeza bunde kuba ba sebelisa yona mikwakwa ye”kwa toloka mutompehi Ipinge.

Hape yo muhulu wa katengo ka RFA u hatelezi ahulu fa linepo ni lipizo kwa buikalabelo bwabona kwa milonganyana sina ba katengo ka mikwakwa haba tokwa kuhulisa swalisano ni kukena mwa lingambolo ze nca zeka lumelela ba kamaiso ya mikwakwa kuzeba kafiwa kukona kuyahiwa hande kwa makululu abo Hage Geingob ni Sam Nujoma ili ao a tokwa kuyahiwa ka mukwa o ipitezi mi a tokwa lituso.

Bo Ipinge bazwezi pili kutoloka kuli kutusa ni kuyahiwa kwa makululu a kiba katengo ka Mikwakwa (RA) fa maemo a pahami ba swanezi ku bona kuli ha banze bafa masheleni ha swaneli kufitelela kamo baitukiselize, ili yona kalulo yemwi ya musebezi wa projekiti, kubona kuli ba sebelisi ba mikwakwa baikutwa hande ka masheleni aba zwisa mi kakueza cwalo ba kena mwa litumelano za swalisano yenca mwa hala tutengo totulalu zeka tisa kuyahiwa hande kwa makululu a mabeli ao kuzwelela kwa katengo ka tolopo ya Katima Mulilo.

Zeo halili cwalo yo muhulu wa katengo ka mikwakwa (RA) mutompehi Conrad Lutombi ulumbile ahulu lituso zabo mapangapanga baba konile kutalimisisa maemo a makululu ao a mabeli.

“Lufa maemo a zwela pili mwa lingambolo za luna niba katengo ka tolopo, luna ni sikwata sabo mapangapanga sesi ka bona za litaba ze, mi lukaekeza cwalo ni baemeli kuzwelela RFA ili kuli tutengo totubeli hatu kopani ni kulumalana, luka nyatela ni kubona kuli musebezi wa kala kusina tiyeho”bo Lutombi ba bulela.

Baize libima ze mashumi a mabeli (20 KM) za mukwakwa kuzwelela Kongola kutaha Katima Mulilo litokwa kuyahiwa mi katengo ka mikwakwa (RA) ka ka zwela pili kueza cwalo kasa mulaho wa kuyala hande mukwakwa woli mwahala Runda ni Divundu.

Ba zwezi kutalusa kuli sina haili kalulo ya musebezi wa bona ya kubona kuli mwa tolopo ya Katima Mulilo, baitutile kuli kuna ni butata mwa hala mutano walimota yona (weighbridge) ni kufita kwa museto, mi banze ba sebeza kuyona nonge ya katengo ka tolopo ye, kubeya mamonyi afa mukwakwa fo kukalela likululu la Sam Nujoma kono inge ili fa patanyana ya weigh bridge, kuka ezwa likalulo ze peli ni lin’wi ya mukwakwa ili kufukuza butata bwa kucaisana mwa sibaka seo.

Mutompehi Lutombi afelelza kuli ba katengo kahabo seba felize kueza mulelo wo mi cwale cwale fa mupangi uka tateka.